نقد معماری مسجد نصیرالملک شیراز براساس نصوص دینی

Authors

  • فرهنگ مظفر گروه معماری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران
  • محسن اکبرزاده دکتری معماری اسلامی، گروه معماری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، ایران
  • مرضیه پیراوی ونک گروه پژوهش هنر، دانشکدۀ پژوهش‌های عالی هنر و کارآفرینی، دانشگاه هنر اصفهان، ایران
Abstract:

بیان مسئله: مسجد نصیرالملک شیراز، که در منابع مکتوب معماری، مسجدی متمایز توصیف شده، سالهاست به یکی از کانون‌های گردشگری شهر شیراز تبدیل شده و به نظر می‌رسد که کارکرد عبادی خود را از دست داده است. تمایز این مسجد از مساجد هم‌دورۀ خود یا مساجد با قدمت تاریخی بیشتر در شیراز احتمال این فرض را ایجاد می‌کند که ویژگی‌های معمارانۀ این مسجد سبب این تمایز است. ویژگی‌هایی که با تغییر و یا تشدید الگوهای رایج در مساجد سنتی حاصل آمده و در مشاهده‌ای میدانی و با مرور اسنادی منابع مرتبط می‌توان به عدم کشیدگی شبستان عمود بر محور قبله، محورزدایی ادراکی از قبله، تزئینات حداکثری در فضای عبادی و تشبه به الگوهای غیرمسلمین در آن اشاره کرد. برای بررسی این ویژگی‌ها که چالش اصالت تاریخی را مطرح می‌کنند، ضرورت دارد به سمت معیارهای بی‌زمان دینی رجوع کرد که فراتر از این ویژگی، متضمن تحقق عبادت به طرزی بهینه در فضای مسجد نیز باشند.هدف: از این‌رو هدف اصلی این پژوهش قضاوت و نقد ویژگی‌های تمایزبخش در طرح مسجد نصیرالملک شیراز مبتنی بر معیارهای دینی است.روش پژوهش: در این مقاله با بهره‌گیری از آیات قرآن و روایات، خاصه آنانی که به احداث مسجدالنبی به دست پیامبر(ص) اشاره دارند، به عنوان معیارهای نقد، به قضاوت دربارۀ این ویژگی‌های چهارگانه در مسجد نصیرالملک پرداخته می‌شود. ­­­­­نتیجه‌گیری: یافته‌ها نشان می‌دهد که تقسیم شبستان مسجد به دو بخش شرقی و غربی در تضاد با سیاست‌های طراحی شبستان از دیدگاه اسلام است. همچنین محورزدایی از قبله در کنار تزئینات حداکثری به اقامۀ نماز لطمه وارد می‌کند. در آخر استفاده از نشانه‌ها و الگوهای معماری فرنگی در عصر قاجار، اثبات‌کنندۀ نظر تأثیر این ویژگی‌ها در جهت افزایش قابلیت‌های نمایشی مسجد و بالتبع کاهش قابلیت عبادی آن است.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

نصوص دینی و نقش انسان در معماری مسجد

در ساخت و ساز عمارت مساجد از بعد اعتقادی و عامل بودن به احکام دینی درگذشته دقت زیادی بعمل می آمده است و هر شخصی صلاحیت مسجد سازی را نداشته است و هرگاه می خواستند کلنگ اولیه مسجد را بر زمین بزنند از متقی ترین و پاک ترین افراد برای این امر استفاده می کردند، یعنی می توان گفت دقیقاً این بخش از آیه 108 سوره توبه:« ..لمسجد اسّس علی التقوی من اّل یوم احق ان تقوم فیه...» در ایجاد بنای مساجد رعایت می گردید...

full text

یادگاری از گذشته- مسجد نصیرالملک شیراز

در هر شماره ی صفه، بنایی تاریخی را که دارای ارزش و اهمیت معماری برخوردار باشد، تحت عنوان یادگاری از گذشته، معرفی می شود. تصاویر و نقشه های ارائه شده در این مقالات محصول تلاش های دانشجویان دانشکده معماری در ثبت و ضبط ابنیه و آثار تاریخی کشور ماست. اثری که برای معرفی در این شماره انتخاب شده مسجد نصیرالملک شیراز است که بنایی بازمانده از دوران قاجاریه است. برداشت این اثر در سال 1361 توسط دانشجوی دا...

full text

بازشناخت مؤلفه‌های مؤثر بر شکل‌گیری مکان در شهر ایرانی اسلامی مورد پژوهی: مسجد نصیرالملک و مسجد جامع عتیق شیراز

Today's Islamic Iranian city must be an appropriate place to meet the diverse needs of citizens where relations between citizens together, and with the natural and artificial environment around them is set based on the values and Monotheism teachings of the religion of Islam. In fact, it seems that the ultimate goal of the Islamic Iranian city as a habitat is to pave the way of man towards the ...

full text

نصو ص دینی و نقش انسان در معماری مسجد

در ساخت و ساز عمارت مساجد از بعد اعتقادی و عامل بودن به احکام دینی درگذشته دقت زیادی بعمل می آمده است و هر شخصی صلاحیت مسجد سازی را نداشته است و هرگاه می خواستند کلنگ اولیه مسجد را بر زمین بزنند از متقی ترین و پاک ترین افراد برای این امر استفاده می کردند، یعنی می توان گفت دقیقاً این بخش از آیه 108 سوره توبه:« ..لمسجد اسّس علی التقوی من اّل یوم احق ان تقوم فیه...» در ایجاد بنای مساجد رعایت می گردید...

full text

کاربرد واژۀ «عشق» در نصوص دینی

از دیرباز برخی اندیشمندان مسلمان بر سر کاربرد واژۀ «عشق» در نصوص دینی با یکدیگر اختلاف‏نظر داشته‏اند. مدعای اصلی منع‏کنندگان از کاربرد این واژه در باب متعلقات مقدس، همچون خدا، پیامبر و امامان، آن است که مفهوم این واژه صرفاً با امور مادی و نفسانی تناسب دارد و به همین دلیل در نصوص دینی از آن استفاده نشده و در برخی احادیث نیز مفهوم آن مذمت شده است؛ لیکن فلاسفه و متصوفه از روی ناآگاهی یا به قصد تخری...

full text

ملاک حرمت صورتگری بر مبنای نصوص دینی

آگاهی از ملاک یک حکم به ما فرصت می‌دهد که همگام با وسعت محدودۀ ملاک، دایرۀ شمول حکم را کوچک یا بزرگ کنیم. حرمت صورتگری با صرف نظر از قیود، از مسلّمات فقه مذاهب اسلامی است؛ ولی با توجه به ویژگی‌های موضوع این حکم در ظرف تشریع، احتمال می‌دهیم که تشریع حرمت، تحت تأثیر خصوصیات موضوع در آن زمان صورت پذیرفته باشد. پس کشف ملاک این حکم شاید در تعمیم آن نسبت به مصادیق امروزینش مؤثر باشد. ملاک این حکم از ر...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 16  issue 78

pages  53- 58

publication date 2019-11-22

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023